Công Chúa Huyền Trân
Trong Hành Trình Đại Việt
*Song Nhị
(Bài viết này cùng một số đoạn thơ minh họa riêng cho vở
kịch thơ Huyền Trân công chúa trong chương trình ca vũ nhạc kịch của Hội Sinh
Viên Đại học Berkeley, trình diễn tại Henry J. Kaiser Convention Center, thành
phố Oakland chiều chủ nhật 21-4-96. Nghệ sĩ Kiều Loan và Song Nhị bảo trợ vở kịch Huyền Trân)
*Bích chương buổi văn nghệ của SV Berley
Chiêm Thành là vương quốc Champa, một quốc gia hùng mạnh có
lãnh thổ từ núi Hoành Sơn, Quảng Bình
kéo dài đến đồng bằng sông Đồng Nai ở phía Nam
Vương quốc này đã bị xóa tên trên bản đồ thế giới sau cuộc Nam
Cuộc xung đột giữa Chiêm Thành và Đại Việt khởi sự từ năm
982 khi quân Đại Việt tiến vào chiếm đóng thủ đô Indrapura ở Quảng Nam
Có thể nói lịch sử Chiêm Thành gắn liền với vận mệnh mất
còn của hai triều đại Chế Mân và Chế Bồng Nga. Nhưng nguyên nhân chính yếu đưa
đến nạn diệt vong của vương quốc Chàm là chính sách Nam
Nói về cuộc tình giữa Chế Mân và Huyền Trân Công chúa, theo
Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục: "Tháng ba năm Tân sửu (1301),
Thượng hoàng Trần Nhân Tông đã truyền ngôi cho con là vua Trần Anh Tông, hiệu
Hưng Long thứ 9. Thượng hoàng đi tu ở núi Yên Tử, thường muốn lịch lãm núi
sông, ngao du sơn thủy trong thiên hạ, ngài đi đến phía Nam
Dừng bước tại vương quốc Chiêm Thành hoang sơ, hoa ngàn cỏ
nội nhưng không kém phần hùng tráng trong nét uy dũng của đền đài ảnh hưởng nền
văn minh Ấn độ, Thượng hoàng không khỏi bồi hồi nghĩ đến trang quốc sắc thiên
hương đất Chàm, nàng Vương phi Mỵ Ê. Mỵ Ê là Hoàng hậu Chiêm quốc vào thời vua
Sạ Đẩu (Hari Varman III), kinh đô là Phật Thệ (Vijaya). Vào đời nhà Lý, Chiêm
Thành và Đại Việt thường dấy loạn can qua. Năm 1044, vua Lý Thái Tông (1028
-1054) ngự giá đánh Chiêm, thúc quân tràn vào Phật Thệ, chiếm kinh đô Chàm, bắt
được hơn 5000 người và 30 con voi. Tướng Chiêm là Quách Gia Gi chém đầu vua Sạ
Đẩu rồi xin hàng. Lý Thái Tông ca khúc khải hoàn, bắt Vương phi Mỵ Ê và các
cung nữ đem về. Khi thuyền vua xuôi theo sông Đáy đến sông Lý Nhân, Thái Tông
cho lệnh đòi Mỵ Ê sang hầu. Mỵ Ê than rằng "Vợ mọi quê mùa, khôn sánh
những bậc Cơ Khương, nay nước mất nhà tan, chỉ còn một thác mà thôi ..."
Nàng tắm rửa, xông xạ hương rồi quấn chăn gieo mình xuống sông mà chết. Lý Thái
Tông cảm kích lòng trinh tiết, phong nàng Mỵ Ê là "Hiệp Chánh Hộ Thiện Phu
Nhân", nay ở phủ Lý Nhân (Phủ Lý, Hà Nam
Từ khi nhà Trần lên ngôi, giữa Đại Việt và Chiêm Thành đã
có phần yên ổn. Tại kinh đô Phật Thệ, Hoàng tử Hari Jit lúc ấy đang ở ngôi, tức
là vua Chế Mân (Jaya Simha Varman III ). Theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, vua Chế
Mân là người ở Tượng Lâm, thành Điển Xung, đất Việt Thường. Nhà cổ học L.
Aurousseau ghi lại Tượng Lâm là một huyện nằm ở phía Nam quận Nhật Nam (về sau
là Đại Việt). Người Tàu gọi Tượng Lâm là Siang Lin (Rừng Voi) tồn tại từ năm
192 đến năm 758, về sau đó chính là nước Chiêm Thành.
Theo nhà khảo cổ học Jean Yves Claèys, vương quốc Lâm Ấp
trải dài từ Đèo Ngang đến Thuận Hải, chia làm bốn vùng: Amarâvaty từ Quảng Bình
đến Quảng Nam
Lịch sử Chiêm Thành là cả một chuỗi dài chống đỡ những cuộc
xâm lăng từ Trung quốc, Kampuchea Nam Nam
Tại An Nam phủ, vào năm 939, Ngô Quyền (897- 944) giành
được độc lập từ tay người Tàu, xưng vương và dựng đô ở Cổ Loa. Năm 968, Đinh
Tiên Hoàng dẹp xong loạn Nhị Thập Sứ quân, dựng nước tự chủ, đặt quốc hiệu là
Đại Cồ Việt. Mãi đến đời nhà Lý (1010 - 1225) mới đổi tên là Đại Việt và nhà
Tống bên Tàu mới công nhận là An Nam quốc.
Trong 42 năm vào đời vua Indra Varman III (918 - 960), dân
tộc Chàm liên tiếp bị sự tấn công từ mọi phía của người Java, người Khmers và
người Trung quốc.
Năm 982, vì vua Chiêm là Parameavara Varman I bắt giam sứ
thần của Đại Việt nên Lê Đại Hành tiến quân chiếm Đồng Dương, bắt Chiêm quốc
phải triều cống. Hari Varman II (988 - 998) lên ngôi, dời kinh đô về Phật Thệ
(Chà Bàn). Vào cuối thế kỷ thứ X cho đến thế kỷ thứ XIII là khoảng thời gian
đen tối trong lịch sử vương quốc Chiêm Thành. Những cuộc chiến tranh triền miên
với Đại Việt và Khmers đã liên tiếp xẩy ra, đưa đất nước Chiêm Thành vào cảnh
tượng hoang tàn đổ nát.
Năm 1069 người Việt tràn qua đèo Ngang tiến vào tiếp nhận
Quảng Bình do vua Chế Củ dâng tặng. Đến năm 1306 người Việt tới Huế. Hơn ba
trăm năm sau, năm 1697, cuộc Nam
Lịch sử vong quốc của người Chiêm Thành được đánh dấu đầu
tiên bằng hành động của vua Chế Củ dâng Đại Việt ba châu Bố Chính, Địa Lý và Ma
Linh để cầu xin hữu nghị. Tiếp đến là một sự kiện trọng đại khác xảy ra dưới
thời vua Chiêm khi Chế Mân, vào năm 1306 dâng Đại Việt hai Châu Ô Lý làm sính
lễ để cưới một giai nhân nước Việt, công chúa Huyền Trân. Nàng công chúa yêu
kiều ấy là sứ giả trọng yếu, mở đầu thời kỳ bang giao hữu nghị lâu đài nhất
giữa hai quốc gia Đại Việt - Chiêm Thành.
Chế Mân tên chữ Phạn là Sinhavarman, vị vua Chiêm quốc vào
đầu thế kỷ thứ mười bốn, đã có vợ là Hoàng Hậu Tapasi, người xứ Java, trước khi
cầu hôn công chúa nước Đại Việt.
Nói về Huyền Trân, ... Vào triều Lý, Huệ Tông có bệnh mãi
không khỏi, lại không có con trai, nên tháng 10 năm Giáp thân (1224) truyền
ngôi cho Chiêu Thánh công chúa (tên là Phật Kim), sau đó vào tu ở chùa Chân
Giáo. Chiêu Thánh lên ngôi lúc 7 tuổi, tức là Lý Chiêu Hoàng. Được một năm, vào
tháng 12 năm Ất dậu (1225), Lý Chiêu Hoàng kết hôn với Trần Cảnh (lúc ấy mới có
8 tuổi, là cháu của Trần Thủ Độ), sau đó truyền ngôi lại cho chồng. Từ đó giang
sơn nhà Lý vào tay nhà Trần. Ba đời sau truyền đến Trần Nhân Tông. Nhân Tông
thành hôn với Khâm Từ hoàng hậu, có được hai hoàng tử là Thuyên và Quốc Chân,
một công chúa là Huyền Trân.
Vào đầu năm 1301, Thượng Hoàng của Đại Việt là Trần Nhân
Tôn sau khi đã thoái vị, truyền ngôi cho con là Trần Anh Tôn, hiệu Hưng Long,
nhân dịp có một phái bộ Chiêm Thành sang thăm nước Việt để kết tình giao hảo,
Thượng Hoàng đã đi theo phái bộ đến thăm Chiêm Quốc. Ở lại chín tháng trong
cung điện của vua Chiêm, ngài được Chế Mân trọng vọng, kính nể và hậu đãi. Khi
cáo biệt ra về, Thượng Hoàng cảm động đã hứa gã công chúa cho Chế Mân.
Tiếng đồn về nhan sắc của Huyền Trân làm bồi hồi trái tim
nhà vua trẻ Chiêm quốc, dù Chế Mân đã lập gia thất với nàng con gái xứ Java,
Hoàng hậu Tapasi. Chế Bồ Đài được giao phó dẫn theo bộ hạ hơn 100 người, tiến
về Thăng Long mang theo vàng bạc, châu báu, hương liệu quý, báu vật lạ cùng
dâng biểu xin làm lễ cầu hôn.
Cả triều đình Đại Việt hoang mang, hoàng thân quốc thích
lên tiếng phản đối. Làm sao có thể gả nàng công chúa yêu quý nước Việt về xứ
Chàm man rợ? Nhưng Thái Thượng Hoàng đã trình bày rõ ràng ý định của mình với
Trần Anh Tông. Việc gả Huyền Trân về đất Chiêm là một đường lối chính trị có
tầm vóc quan trọng ảnh hưởng đến sự tồn vong của Đại Việt.
Cuộc hôn nhân không xuôi chèo mát mái vì triều thần Đại
Việt kẻ đồng tình, người phản đối. Quan niệm và thành kiến của người Đại Việt
thời bấy giờ vẫn coi thường xứ Hời Chiêm Tộc. Trong thời gian năm năm liền, cả
hai triều đình Chiêm Việt liên tiếp phái các sứ giả qua lại trao ý kiến nhà vua
của mỗi nước để thương thuyết về cuộc hôn nhân. Đoàn Nhữ Hài, vị đặc sứ Đại
Việt lúc bấy giờ do bất phục vua Chàm, Khi yết kiến Chế Mân đã đặt quốc thư
trước mặt mà lạy, tỏ ý cho vua Chàm biết là ông lạy vua nước Việt chứ không
phải lạy vua Chàm.
Đến tháng 6 năm Bính Ngọ 1306, niên hiệu Hưng Long thứ 14,
vị vua trẻ đa tình Chiêm quốc Chế Mân dâng hai châu Ô - Lý làm sính lễ và vua
Trần Anh Tôn ban chiếu chỉ quyết định gả em gái là Công Chúa Huyền Trân cho Chế
Mân. Từ đó Hai Châu Ô Lý không những mãi mãi thuộc về đất Việt mà còn đi vào
tình tự Việt Nam
“Hai Châu Ô Lý vuông nghìn dặm
Một gái Huyền Trân của mấy mươi?” (4)
Châu Ô và Châu Lý là phần đất từ Cửa Viêt kéo dài tới quận
Hòa Vang thuộc tỉnh Quảng Nam Nam
Lịch sử Trung Hoa có ghi lại, Tây Thi, gái nước Việt, sắc
nước hương trời, chim sa cá lặn, đã được đem dâng vua Phù Sai của nước Ngô để
Câu Tiễn, vua nước Việt (phía Nam Trung Quốc) mưu đồ quốc sự. Nhan sắc của Tây
Thi đã dẫn triều đại nhà Ngô đến chỗ cáo chung. Sử Đại Việt không nói nhiều đến
nhan sắc của Huyền Trân, nhưng sử sách có ghi lại người anh của Huyền Trân là
vua Anh Tông nổi tiếng là đẹp như tiên. Các sứ thần Trung Quốc thời đó cứ muốn
được yết kiến để chiêm ngưỡng sắc đẹp “thần tiên” của vị vua này. Các nhà viết
sử đã góp nhặt các sự kiện mà cho rằng hẳn nhiên Huyền Trân là một công chúa
diễm kiều tuyệt mỹ, nhan sắc lẫy lừng, tiếng tăm đồn đại vang dội bốn phương
khiến trong dân dã đã ví nàng: “Tiếc thay cây quế Châu Thường. Để cho thằng Mán
thằng Mường nó leo”... Khiến Chế Mân đã biến cuộc hôn nhân ấy thành quốc sự, đã
dày công theo đuổi trong năm năm trời, đã dâng một phần lãnh thổ của Chiêm quốc
để cưới bằng được một gái “Tây Thi” Đại Việt.
Sau hôn lễ, khi về đến Chiêm Thành, nàng công chúa Đại Việt
đã được phong làm Hoàng Hậu Paramecvari của Chiêm quốc.
Phận gái mười hai bến nước. mà thuyền tình của Công Chúa
Huyền Trân đã cặp bến vinh hoa. Thói thường, các cô dâu khi về nhà chồng dù tâm
trạng thế nào đôi mắt cũng rưng rưng nhỏ lệ. Nàng Huyền Trân dù trước mắt là
cuộc đăng quang tuyệt đỉnh huy hoàng, nhưng làm sao người công chúa thoát ra
khỏi cái tình cảm thường tình; nhớ thương, bịn rịn, lo lắng, bâng khuâng. Do đó
người đời đã truyền tụng hai câu ca dao nói lên tâm sự Huyền Trân khi qua đèo
Hải Vân:
“Chiều chiều gió thổi Hải Vân
Chim kêu ghềnh đá gẫm thân em buồn.”
Thế là nàng công chúa nhà Trần đã về làm dâu Chiêm quốc, đã
trở thành Hoàng Hậu. Thì lúc đó, trong nước Đại Việt, giới văn nhân thi sĩ xầm
xì, chế giều. Nhà sử học Ngô Sĩ Liên đã ví cuộc hôn nhân này tương tự như việc
nhà Tiền Hán Trung Hoa 33 năm trước Tây lịch đã đem Chiêu Quân cống Hồ để mưu
cầu hòa bình cho trăm họ. Ông cho rằng vua Anh Tôn vì để giữ lời hứa Thượng
Hoàng mà gả Huyền Trân, chứ cuộc hôn nhân không tương xứng.
Trong dân gian người ta truyền tụng những câu hát ví von để
mỉa mai như:
Tiếc thây cây quế Châu Thường
Để cho thằng Mán thằng Mường nó leo.”
Hoặc:
“Con vua lấy thằng bán than
Nó đưa lên ngàn cũng phải đi theo.”
Nhưng thương thay, cuộc hương lửa vừa nồng thì chỉ một năm
sau, vào mùa Hạ, tháng 5 năm 1307 Chế Mân Băng hà. Huyền Trân giờ là một góa
phụ lẻ loi trong cung điện thành Đồ Bàn nhìn về cố quốc mà thấy lẽ sắc sắc
không không mầu nhiệm.
Dư âm của cuộc tình vương giả ấy đã phảng phất đến muôn đời
tưởng như là huyền thoại.
Ngày Chế Mân băng hà, theo tục lệ Chiêm Thành, Hoàng Hậu
phải lên giàn hỏa táng để chết theo
chồng. Vua Trần Anh Tôn đã cử vị quan Nhập Nội Hành Khiển Thượng Thư Tả Bộc Sạ
là Trần Khắc Chung sang Chiêm quốc để điếu tang với mưu sự cứu công chúa thoát
nạn. Các cung nữ của Huyền Trân trong cung điện Đồ Bàn khi thấy Trần Khắc Chung
đã hát lên:
“Đàn kêu tích tịch tình tang
Ai đem công chúa lên thang mà ngồi.”
Trần Khắc Chung bày kế giải cứu được công chúa khỏi phải
lên giàn hỏa táng, đem công chúa về nước bằng đường biển. Cuộc hải hành đó đã
kéo dài đến một năm. Trong một năm ấy, Khắc Chung đã tư thông với công chúa (?)
Dư luận trong dân gian xầm xì:
Tiếc thay hột gạo trắng ngần
Đã vò nước đục lại vần lửa rơm”
Cuối cùng Huyền Trân đã được trả về cho nước Việt và hai
Châu ô Lý cũng vĩnh viễn là lãnh thổ Việt Nam. Từ đó lại có hai câu cao dao:
“Của trời, trời lại lấy đi
Giương hai con mắt làm chi được trời.”
Lại nói về cuộc tình lãng mạn giữa nàng công chúa với vị
tướng trẻ Trần Khắc Chung, có giai thoại nói rằng Huyền Trân càng lớn, nhan sắc
thêm đậm đà. Tiếng cười nói hay giọng ngâm thơ đọc sách như giọng oanh vàng của
nàng vẫn vang lên đây đó ở vườn Ngự Uyển trong Tử Cấm thành. Một hôm, Khâm Từ
hoàng hậu cho phép Huyền Trân được cùng bà đi dâng hương lễ Phật nơi chùa Trấn
Quốc. Đoàn xa giá rời hoàng cung trong tiếng lễ nhạc. Lần đầu tiên được rời Cấm
thành, công chúa Huyền Trân say sưa chìm đắm trong sắc nước hương trời, nàng
không để ý đến cái nhìn sâu kín thầm lặng, đầy vẻ say đắm đam mê của vị tướng
trẻ tuổi Trần Khắc Chung. Giai thoại không nói về những cuộc gặp gỡ hẹn hò nào
giữa đôi trai tài gái sắc ấy, mà chỉ nghe khi triều đình quyết định gả Huyền
Trân cho vua Chiêm, “Huyền Trân công chúa thấy cõi lòng tan nát. Riêng về Trần
Khắc Chung nghe tin như sét đánh ngang tai”??.
Cuộc hôn nhân vương giả ấy tựa như bông hoa sớm nở tối tàn,
nàng công chúa Huyền Trân của Đại Việt, một năm sau khi về đất Chàm, Chế Mân
khi vừa dựng xong tháp Po Kloong Girai tại Phan Rang thì vào mùa hạ, tháng 5
năm 1307 đã “từ trần trong một khung cảnh vô cùng mờ ám”, và “chưa ai hiểu được
nguyên nhân nào để giải thích cho sự
hiện diện của Trần Khắc Chung trong bối cảnh lịch sử này. Cũng chưa có
nguyên nhân nào giải thích cho mưu mô chạy trốn của công chúa Huyền Trân khỏi
kinh đô Chiêm Thành vì theo truyền thống Champa, chỉ có bà hoàng hậu chính thức
mới được phép hủy thân trên giàn hỏa với chồng của mình mà thôi...” (Champaka.
tr.18-19).
Nhưng theo Khâm Định Việt Sử thì vào tháng 9, thế tử là Chế
Đa Đa sai bầy tôi là Bảo Lộc Kê sang dâng voi trắng để cáo việc tang. Theo tục
lệ Chiêm quốc, vua mất thì các cung phi phải lên hỏa đàn để tuẫn táng. Trần Anh
Tông sai quan Nhập nội Hành khiển Thượng thư Tả bộc xạ Trần Khắc Chung cùng An
phủ sứ Đặng Vân đi điếu tang. Khi thấy Trần Khắc Chung tới, các cung nữ của
Huyền Trân hát lên hai câu ca dao như đã dẫn. Câu hát ngụ ý công chúa sẽ phải
lên hỏa đàn. Trần Khắc Chung nói với thế tử Chiêm Thành rằng: "Sở dĩ bản
triều gả công chúa cho quốc vương vì hai đất nước liền nhau, nên muốn được yên
phận để cùng hưởng thái bình hạnh phúc, cũng vì thương dân, chứ không phải mượn
má phấn để giữ trường thành. Nay Quốc vương từ trần, nếu đem công chúa tuẫn
táng ngay thì việc tu trai không người lo liệu. Theo tục lệ bản quốc, trước hết
hãy đưa công chúa ra bãi bể chiêu đón linh hồn, rồi mới vào hỏa đàn sau".
Người Chiêm Thành nghe theo lời. Khi thuyền công chúa ra
giữa biển, Trần Khắc Chung đem thuyền
chạy theo cướp Huyền Trân. Theo Khâm định Việt sử, Trần Khắc Chung cùng Huyền Trân
tư thông quanh quất trên biển hơn một năm mới về đến kinh. Sư Hưng Nhượng Vương
Quốc Tăng rất ghét chuyện ấy, nên hễ trông thấy Khắc Chung thì mắng: "Họ
tên người này không tốt, có lẽ nhà Trần mất vì hắn chăng !" Bởi vậy Khắc
Chung khi trông thấy Quốc Tăng thì tránh mặt.
Huyền Trân công chúa về đến Thăng Long vào ngày 18, mùa thu
năm Mậu Thân 1308, hiệu Hưng Long thứ 16, từ đấy sống trọn đời trong hiu quạnh
bẽ bàng. Có sách viết nàng đã vào chùa nương thân nơi cửa Phật.
Lại theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, khi Chế Mân dâng lễ cầu
hôn thì "... triều thần nước ta đều nói là không nên, duy một mình Văn Túc
Vương Đạo Tái chủ trương việc gả cưới ấy. Chủ trương đó được Trần Khắc Chung
tán thành". Nếu quả vậy, mối tình lãng mạn giữa nàng công chúa và TKC , vị tướng quân nước Đại Việt phải chăng chỉ là
một huyền thoại dệt gấm thêu hoa?
Đến nay xấp xỉ bảy trăm năm, một trang sử bang giao quốc tế
đã mờ dần theo bóng thời gian. Đất nước Chiêm Thành chỉ còn để lại sau lưng
mình một số di tích lịch sử với hai cộng đồng nhân chủng xuất thân từ dân tộc
Champa thời trước. Cộng đồng đầu tiên gồm vào khoảng 300 ngàn người dân tộc
thiểu số vùng Tây nguyên miền Trung và khoảng 100 ngàn người Chăm ở vùng Phan
Rang Phan Rí, với 30 ngàn ở khu vực Châu Đốc và Tây Ninh, hơn 150 ngàn lánh nạn
ở Kampuchea. (* Champaka sđd. tr. 33).
Nền văn minh và văn hóa huy hoàng của dân tộc Chàm ngày nay
chỉ còn là một bóng hình dĩ vãng mờ nhạt, mong manh. Những ngọn tháp Chàm rải
rác đâu đó từ Quảng Nam vào tới Phan Rang, Phan Thiết, trong nhiều thế kỷ đã là
nơi để những lớp thế hệ người Chàm thưa thớt tìm về hội tụ, bái vọng tổ tiên
của họ. Nền văn minh cổ kính ấy đã nói lên một trình độ vật chất và tinh thần
tiên tiến của một dân tộc mà định mệnh không cho họ được trường tồn.
Về phía nước Đại Việt, vâng lệnh Thượng Hoàng, vua Anh Tông
đã bất chấp mọi lời dè bỉu gièm pha trong thiên hạ, dùng người em gái của mình
như một mỹ nhân kế vào một nghị trình quốc sự, thu về cho Tổ Quốc một lãnh thổ
trải hàng nghìn dặm, khởi đầu bằng sự tự giác, thuận tình của Chế Mân dâng vua
Đại Việt hai Châu Ô Lý.
Có ai biết được tâm sự của người công nương đài các ấy.
Nàng đã ra đi và nàng đã trở về tưởng chừng như trong im lặng, để lại hàng trăm
năm sau những tình cảm bịn rịn, tưởng nhớ, biết ơn của hàng bao thế hệ con
người Việt Nam.
Ngoài số lượng văn chương bình dân, nhiều văn thân thi sĩ
đã chạnh lòng xúc cảm về cuộc tình lâm ly bất hủ ấy để dệt thành những khúc
nhạc, bài thơ, lưu lại với thời gian.
Người viết trong khi
đọc sưu khảo mấy chồng tư liệu, cả một quá khứ xa xăm hiện về, tâm hồn như chìm
vào dĩ vãng xôn xao của tổ tiên thời kỳ dựng nước. Nghĩ về non nước Chiêm
Thành, nghĩ về cuộc tình vương giả ấy, lòng không khỏi trắc ẩn, ngậm ngùi mà
xuất ý mấy vần sau đây. Xin được mượn bài thơ như một dấu chấm hết.
LỜI CẦU HÔN CỦA CHẾ
Nàng hỡi Huyền Trân Đại Việt ơi
Nước non Chiêm quốc đợi mong người
Mỹ nhân dẫu phải là khuynh quốc
Trẫm của Chiêm và trẫm của ngươi
Chiêm Việt đôi bờ bao dặm ấy
Tiền duyên hò hẹn mấy nghìn sau
Đồ Bàn cung điện ngôi Vương Hậu
Để có khanh và để có nhau
Ô Lý hai châu về xứ ngoại
Bao đời xử sở một quân vương
Là đây tình sử trong thiên hạ
Rồi mấy nghìn sau hậu thế lường?
Rồi mấy nghìn sau đời kể lại
Cơ đồ Chiêm Quốc một Công Nương
Một trang sử viết thời Chiêm Việt
Một cõi sơn hà cũng khói sương
Tiếng trống Đồ Bàn khai yến tiệc
Cung nghinh gái Việt mở Hoàng thành
Xin mời Công Chúa về cung điện
Chế của Chiêm và Chế của khanh...
Song Nhị
----------------------
Tài liệu tham khảo:
(1) Tập San “Nghiên Cứu Lịch Sử Và Nền Văn Minh Champa”:
Champaka No. 1-1999 IOC – Campa San Jose, California, USA 1999
(2) “Đất Việt Trời Nam”, Thái Văn Kiểm Nguồn Sống - Sài Gòn
1960.
(3) Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục và Đại Việt Sử
Ký Toàn Thư.
(3) PhuSa.net
(4) Theo Ngô Kim Khôi, hai câu này trích trong bài thơ sau
đây của Trần Cao Khải, nhưng theo Học giả Thái Văn Kiểm trong Đất Việt Trời
Nam” {Nguồn Sống xb, Sài Gòn 1960] thì bài thơ này là của nhà thơ Thái Xuyên
viết vào khoảng thập niên 20):
Đổi chác khôn ngoan khéo nực cười
Vốn đà không mất lại thêm lời
Hai châu Ô Lý vuông nghìn dặm
Một gái Huyền Trân của mấy mươi
Lòng đỏ khá khen lo việc nước
Môi son phải giống mãi trên đời
Châu đi rồi lại châu về đó
Ngơ ngẩn nhìn nhau mấy đứa Hời.
=
No comments:
Post a Comment